Για να αποφύγουµε τα περσινά
Για να µην επαναληφθεί η περυσινή λανθασµένη πληροφόρηση των σιτοπαραγωγών για το αίτιο της επιδηµίας Σεπτορίασης από τον µύκητα Stagonospora nodorum που είχε ως αποτέλεσµα τη µεγάλη απώλεια παραγωγής και τον πανικό των σιτοπαραγωγών για την αντιµετώπιση της ασθένειας, θεωρούµε επιβεβληµένο να ενηµερώσουµε τους σιτοπαραγωγούς για το σύµπλοκο της κηλιδώσεως των φύλλων του σιταριού (από του φυτρώµατος µέχρι και το στάδιο εµφάνισης του «φύλλου σηµαία») και για τους µύκητες που το προκαλούν.
Θα δώσουµε φυσικά έµφαση στη φετινή µεγάλη έκταση προσβολής από Πυρηνοφόρα και την αντιµετώπισή της κατ’ αυτήν την περίοδο. Θα επανέλθουµε µε άλλη ανακοίνωσή µας για ολοκληρωµένα µέτρα αντιµετώπισης της ασθένειας.
Ποια είδη µυκήτων συµµετέχουν στο σύµπλοκο της κηλιδώσεως των φύλλων του σιταριού
Τρία διαφορετικά είδη µυκήτων προκαλούν κηλιδώσεις στα φύλλα του σιταριού, προκαλώντας αντίστοιχες ασθένειες, όπως περιγράφονται παρακάτω. Τα συµπτώµατα που προκαλούν µοιάζουν (λίγο-πολύ) µεταξύ τους, όπως επίσης και η βιολογία τους.
Η σηµασία τους όµως στην εκδήλωση της ασθένειας που προκαλούν σε µορφή επιδηµίας, εξαρτάται από το βλαστικό στάδιο του σιταριού σε συνδυασµό µε τις καιρικές συνθήκες (θερµοκρασία, υγρασία) που επικρατούν. Και τα τρία παθογόνα προσβάλουν το σιτάρι και όχι το κριθάρι. Αυτά είναι:
Zymoseptoria (Septoria) tritici
Stagonospora (Parastagonospora, Septoria) nodorum
Pyrenophora (Drechslera) tritici-repentis
Πρέπει όµως να επισηµάνουµε τα εξής:
∆εν διαπιστώσαµε (µέχρι τώρα) προσβολή από τον µύκητα Stagonospora (Septoria) nodorum, που προκάλεσε την περυσινή (τέλος Απριλίου 2014 και µετά) επιδηµία σεπτορίασης (όψιµη σεπτορίαση των σταχυδίων – glume blotch).
Από τον ∆εκέµβριο 2014 και µέχρι τις αρχές Φεβρουαρίου 2015, επικρατέστερη ήταν η προσβολή από τον µύκητα Septoria tritici, που προκαλεί την πρώιµη σεπτορίαση των φύλλων – leaf blotch). Κατ’ αυτήν την περίοδο διαπιστώσαµε την συνύπαρξη (σε µικρό ποσοστό) κηλίδων στα φύλλα λόγω προσβολής από Pyrenophora tritici-repentis (καφετιά κηλίδωση – tan spot).
Μετά την αλλαγή του καιρού σε ό,τι αφορά στην αύξηση της θερµοκρασίας (µετά το πρώτο 10ήµερο του Φεβρουαρίου), ενώ διατηρήθηκε ο υγρός καιρός, άρχισε να επικρατεί η προσβολή των φύλλων από τον µύκητα Pyrenophora tritici-repentis.
Σε όλους τους αγρούς που επισκεφθήκαµε και σε όλα τα δείγµατα που µας στάλθηκαν κατά την τελευταία εβδοµάδα µέχρι σήµερα (09/03/15), αποκλειστική είναι η εµφάνιση συµπτωµάτων λόγω προσβολής των φύλλων σιταριού από Πυρηνοφόρα (Pyrenophora tritici-repentis).
Πρώιµη σεπτορίαση που οφείλεται στον Septoria tritici
Τα συµπτώµατα της εν λόγω ασθένειας παρότι εµφανίζονται καθ’ όλη την βλαστική περίοδο µέχρι την ωρίµανση, κυρίως εκδηλώνονται νωρίς µετά το φύτρωµα µέχρι και την αρχή της άνοιξης. Με την σταδιακή άνοδο της θερµοκρασίας η ασθένεια περιορίζεται. Τα συµπτώµατα (Εικ. 1) εκδηλώνονται κυρίως στα κατώτερα φύλλα (και ειδικότερα σ’ αυτά που βρίσκονται σε επαφή µε το έδαφος) και πολύ λιγότερα στα ανώτερα φύλλα. Οι κηλίδες µεγεθύνονται, καθιστάµενες στακτιές στο κέντρο και εκδηλώνουν πολυστιγµία (µικρά µαύρα στίγµατα) από τις σχηµατιζόµενες καρποφορίες (πυκνίδια) του µύκητα.
Η πρώιµη Σεπτορίαση των φύλλων (S. tritici) καθίσταται επικίνδυνη όταν επικρατήσει ψυχρός καιρός µε συνεχείς βροχοπτώσεις και η προσβολή επεκταθεί χρονικά ώστε να προσβληθεί το «φύλλο σηµαία» και τα 2-3 κατώτερα φύλλα της κορυφής. Η ασθένεια ευνοείται σε χαµηλές θερµοκρασίες µέχρι και 20 °C. Στην περιοχή µας, παρότι εκδηλώνεται κάθε χρόνο, δεν εκδηλώθηκε µε επιδηµική µορφή και συνήθως δεν απαιτείται µέριµνα για την χηµική αντιµετώπισή της. Πολύ χαρακτηριστική είναι η εµφάνιση εύκολα ορατής πολυστιγµίας από τα µαύρα στίγµατα, όπως εµφανίζονται τα πυκνίδια του µύκητα (Εικ. 1).
Σεπτορίαση των σταχυδίων
Η σεπτορίαση σταχυδίων εκδηλώθηκε µε επιδηµική µορφή πέρυσι (Απρίλιος-Μάιος 2014). Το σιτάρι είναι πλέον ευπαθές στον µύκητα Sταγονοσπορα nodorum, από το στάδιο του «γκαστρώµατος» και µετά. Από την προσβολή δηµιουργούνται κηλίδες στα φύλλα καστανές ελλειψοειδείς, µήκους µέχρι και 1 εκ., περιβαλλόµενες από χλωρωτική ζώνη. Μέσα στις κηλίδες παρατηρείται πολυστιγµία, οι κηλίδες συνενώνονται και µεγαλώνουν, γίνονται νεκρωτικές και ένα µεγάλο µέρος του ελάσµατος νεκρώνεται (Εικ. 2). Άφθονα µικρά στίγµατα (πυκνίδια) εµφανίζονται µετά τη νέκρωση των ιστών, στο στέλεχος και στον στάχυ. Μεταφέρεται και µε τον σπόρο. Η ασθένεια είναι πολύ επικίνδυνη όταν η θερµοκρασία είναι υψηλή (20° ως 27°C) και επικρατεί υγρός καιρός.
Πυρηνοφόρα – Καφετιά κηλίδωση
Τα πρώτα συµπτώµατα της Πυρηνοφόρας – Καφετιάς κηλίδωσης των φύλλων που οφείλεται στον µύκητα Pyrenophora (Dreschlera) tritici-repentis εµφανίζονται στα φύλλα, ως ελλειπτικές-φακοειδείς κηλίδες, µε χρώµα καστανό, που περιβάλλονται από κίτρινη ζώνη. Εφόσον ο καιρός εξακολουθεί να είναι υγρός, στο κέντρο της κηλίδας εµφανίζεται ένα σκούρο στίγµα (tan spot) (Εικ. 3). Οι κηλίδες αυτές συνενούµενες, εξελίσσονται σε νεκρώσεις του ελάσµατος. Επειδή είναι σχετικά δύσκολο για κάποιον µη ειδικό να ξεχωρίσει τα συµπτώµατα αυτά από αυτά που προκαλούνται κυρίως από τον µύκητα Stagonospora nodorum, η ασφαλής διάγνωση γίνεται µε µικροσκοπική εξέταση των καρποφοριών του µύκητα στο κέντρο των κηλίδων.
Χηµική επέµβαση µε συνδυασµό µυκητοκτόνων
Οι καρποφορίες που σχηµατίζονται στις κηλίδες, καθ’ όλη την βλαστική περίοδο είναι κονιδιοφόροι (Εικ. 4) που παράγουν πολυκύτταρα σπόρια (κονίδια) (Εικ. 5). Τα κονίδια αποσπώµενα και παρασυρόµενα από τον αέρα και τις σταγόνες της βροχής, δηµιουργούν νέες µολύνσεις σε άλλα φύλλα. Τα κονίδια, παρασυρόµενα από τον αέρα µπορεί να µεταφερθούν σε µεγάλες αποστάσεις (δεκάδων χιλιοµέτρων), µεταδίδοντας την ασθένεια σε άλλες περιοχές.
Μολύνσεις προκαλούνται στα στελέχη ακόµη και στα σταχύδια, οπότε οι παραγόµενοι κόκκοι του σιταριού είναι «λισβοί» και έχουν κοκκινωπό χρωµατισµό.
Στα στελέχη που παραµένουν µετά τον αλωνισµό, ο µύκητας (όπως και στην περίπτωση του Stagonospora nodorum) ζει σαπροφυτικά σχηµατίζοντας καρποφορίες (ψευδοθήκια), στα οποία παράγονται εγγενή σπόρια (ασκοσπόρια). Τα ασκοσπόρια, αλλά και κονίδια που παράγονται από µυκήλιο που αναπτύσσεται στα υπολείµµατα της καλλιέργειας, δηµιουργούνται οι αρχικές µολύνσεις κατά την επόµενη καλλιεργητική περίοδο.
Όταν ο καιρός είναι υγρός στην αρχή της άνοιξης, είναι δυνατόν να εκδηλωθεί σοβαρή επιδηµία της ασθένειας. Επειδή οι κρατούσες καιρικές συνθήκες είναι άκρως ευνοϊκές για την ασθένεια και επειδή διαπιστώσαµε µεγάλη έκταση και αριθµό κηλίδων στα φύλλα, εφιστούµε την προσοχή των σιτοπαραγωγών για την λήψη άµεσων µέσων αντιµετώπισης της ασθένειες, που εκδηλώθηκε µε τέτοια ένταση και σε τόσο µεγάλη έκταση φέτος.
Χαµηλή ένταση στα σιτάρια όψιµης σποράς
Πρέπει να επισηµάνουµε ότι τα σιτάρια που σπάρθηκαν όψιµα δεν παρουσιάζουν µεγάλη ένταση της ασθένειας. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι αποφεύχθηκε η περίοδος κατά την οποία υπήρξε µεγάλος όγκος παραγωγής και µεταφοράς αρχικών µολυσµάτων. Επί του παρόντος, συνιστούµε την χηµική επέµβαση µε µυκητοκτόνα που ανήκουν στις οµάδες στρουµπιλουρινών και τριαζολών, µόνων τους ή (καλλίτερα) σε συνδυασµό.
Ειδικότερα, και σε µεγάλη ένταση προσβολής συνιστώνται δύο ψεκασµοί. Ο πρώτος στο στάδιο 31 (Εικ. 6), που αντιστοιχεί στην έναρξη της επιµήκυνσης του στελέχους) και ο δεύτερος στο στάδιο 39 (Εικ. 6), που αντιστοιχεί στην έναρξη της έκπτυξης του «φύλλου σηµαία». Ο ψεκασµός αυτός είναι και ο πλέον σπουδαίος. Εάν, διέφυγε της προσοχής του παραγωγού το στάδιο 31, τότε οπωσδήποτε (και εφόσον υπάρχει ένταση προσβολής) πρέπει να γίνει ένας ψεκασµός στο στάδιο 39. Ο ψεκασµός αυτός καλύπτει και την αντιµετώπιση ενδεχόµενης προσβολής από Stagonospora nodorum αλλά και υπάρχουσας προσβολής από Septoria tritici.
ΤΟΥ
ΦΩΤΙΟΥ Θ. ΓΡΑΒΑΝΗ*
